“Liefde kon ik lange tijd niet ontvangen en ook niet geven. Ik ben niet geweest wie de mensen om mij heen nodig hadden.” Verandering was voor Jan (63) een moeizame weg van veertig jaar. Hij doet nu zijn verhaal over verlies, veerkracht en de hoop die hij uiteindelijk vond. De genezende kracht van sport. Dat is het stokpaardje van Jan. Tijdens de sport-coaching die hij geeft bij De Hoop vertelt hij de cliënten open over zijn leven en jarenlange verslaving. “Ik kan uit eigen ervaring vertellen: ‘Jongens, er is een weg.’ Dat betekent niet dat die weg makkelijk is, maar voor de meeste mensen is er wél hoop op genezing.”
Waar veel mensen op Jan’s leeftijd terugkijken op hun loopbaan, blikt Jan terug op een leven van overmatig alcoholgebruik. Hij gebruikte vanaf zijn achttiende en stopte op zijn zestigste. Jan: “Ik wist heel goed dat ik verkeerd bezig was, maar zag geen andere optie. Ik had slechte genen. Na een dag drinken, werd ik de volgende dag ziek. Mijn oplossing was dan om wéér te drinken. Dat hielp, al wist ik ook wel dat ik mijzelf ermee vergiftigde. Om te ontgiften deed ik steeds een detox-behandeling.” Bij de detoxificatie bouwde Jan onder begeleiding het verslavende middel af tot zijn lichaam vrij was van alle verslavende stoffen. Daarna kon het geestelijk afkicken beginnen. Jan kwam steeds opnieuw terug voor behandelingen. “Ik was een echte draaideurpatiënt, ik deed detox na detox. Daar volgde dan ook wel een behandeling op, maar als de tijd erop zat, dacht ik: ‘Nu ben ik blijkbaar klaar, nu moet ik het allemaal kunnen. Anders houd ik ook maar een plek in beslag.’ Pas toen ik in 2019 bij De Hoop kwam, kwam ik er langzamerhand achter dat een onverwerkt trauma mij in de weg zat.”
“Ik was een echte draaideurpatiënt, ik deed detox na detox.”
EMDR
Jan kreeg bij De Hoop een EMDR-behandeling van meerdere sessies om dat trauma te verwerken. Dat is een therapievorm voor mensen die last blijven houden van een schokkende ervaring. Jan: “EMDR was echt heel zwaar en ingrijpend. Je gaat actief de herbelevingen aanpakken, maar wordt ondertussen bewust afgeleid. Zo krijgt het trauma een plekje in je hoofd en kun je het verwerken. Bij mij ging het om seksueel misbruik. Ik wist hoe zwaar EMDR was en dacht: ‘Daar moet ik iets tegenover zetten om het aan te kunnen.’ Na de EMDR-sessie ging ik daarom altijd een uur sporten. Die combinatie heeft mij ontzettend goed geholpen.”
“Sporten ging voor mij samen met mijn geloof en de kracht van God.”
Kracht van God
Jan sportte altijd al wel graag, maar het verslofte in de jaren dat hij dronk. Bij De Hoop pakte hij het sporten weer op. Het hielp hem om terugval te voorkomen. Via sport kon Jan zijn emoties verwerken én ontspannen. “Sporten ging voor mij samen met mijn geloof en de kracht van God. Door Gods kracht kon ik de EMDR-therapie doen. Door Zijn kracht kon ik mentaal doorzetten én daarna ook fysiek kracht leveren in de sport. Voor mij is dat één. Voor die kracht van God ben ik dankbaar.”
Begeleiden
Het sporten deed Jan zo goed dat hij al snel een taak kreeg in de sportzaal op Dorp De Hoop in Dordrecht. Projectleider en ervaringsdeskundige Jules gaf hem die mogelijkheid. Jan: “Ik mocht groepen gaan begeleiden. De hele dag door komen afdelingen van De Hoop langs om te sporten. Ik begeleid hen om op de juiste manier te sporten, zodat mensen geen blessures oplopen.
Aanvoelen
Jan is bevlogen over de genezende kracht van sport. “Sport is heel goed voor cliënten. Ze kunnen er veel uithalen. Het geeft ontspanning en het helpt om boosheid kwijt te kunnen. Sport zorgt er ook voor dat je gezonder leeft. Ik merk dat cliënten daardoor meer om hun eigen gezondheid gaan geven. Een verslaving verdoofde hen al die jaren. Ze zijn niet meer in contact met hun lichaam. Sporten zorgt juist ervoor dat ze hun lichaam weer gaan aanvoelen. Soms nemen cliënten afscheid bij De Hoop en zeggen ze: ‘Ik blijf bewegen hoor, Jan!’ Of ze vertellen me een hele tijd later dat ze het sporten al anderhalf jaar volhouden. Dat vind ik heel mooi.”
Voorbeeld
Jan is open over zijn eigen verleden en inspireert daarmee de cliënten. “Als ze bij mij komen om te sporten, vertel ik vaak meteen in het kort mijn verhaal. Ook vertel ik dan dat ik bij De Hoop in behandeling heb gezeten. Nu ben ik gecertificeerd fitnessinstructeur. Je ziet het gezicht van de mannen en vrouwen dan oplichten: ‘Als het hem lukt, kan ik het ook!’ Dat is de hoop die ik door wil geven. Ik kan uit eigen ervaring vertellen: ‘Jongens, er is een weg.’ Dat betekent niet dat die weg makkelijk is, maar voor de meeste mensen is er wél hoop op genezing.” Hoop is een belangrijk thema voor Jan. “Ik zeg altijd: hoop doet een hoop. Geef de moed niet op en wees open. Dán kan je herstel beginnen.”
Niet doen
Omdat de verslaving hem jarenlang verdoofde, waren emoties voor Jan onbekend terrein. Relativeren was voor hem een nieuwe en belangrijke les in zijn behandeling. “Ik leerde al snel dat je nu een vervelende dag kan hebben, maar dat het morgen weer een mooie dag kan zijn. Soms is dat lastig. Dat zie ik nu ook bij cliënten. Je voelt je bijvoorbeeld slecht en wilt daardoor niet meedoen aan de behandeling. Zelf heb ik er ook wel zo in gezeten. Dan kwam ik uiteindelijk toch opdagen voor mijn therapie en moest ik met klei aan de slag of een tekening maken. Dan dacht ik: ‘Daar ben ik toch veel te oud voor? Wat kinderachtig. Ik heb een rotdag, ik ga dat echt niet doen.’ Begeleidster Pita zei dan: ‘Kom op, Jan, probéér het gewoon even.’ Dan ging ik toch maar aan de slag en gaandeweg ontdekte ik dan: ‘Hé, het doet iets. Het wekt iets in me op.’ Dat verraste me. Ik zag Pita dan breed grijnzen, omdat het toch gelukt was om me aan het werk te krijgen.” Door de therapie kon Jan zijn verleden onder ogen komen. “Je moest bijvoorbeeld een tekening maken bij een negatieve herinnering. Dan komen er zomaar dingen naar boven die je al vergeten was. Pas als je ermee aan de slag gaat, kun je die emoties gaan verwerken. Zo ging ik het nut begrijpen van deze oefeningen.”
Enthousiasme
De sport bleef aan Jan trekken. “Ik wilde zo graag anderen begeleiden. Bij De Hoop kreeg ik al de kans om de opleiding fitnessinstructeur A te doen om groepen te begeleiden. Maar ik wist dat Jules de boeken had voor fitnessinstructeur B. Dan mag je ook personal training geven aan individuen. Ik zei: ‘Jules, mag ik die boeken?’ ‘Nou’, zei hij. ‘Maak eerst A maar eens af.’ Mijn sport-coaching voelt voor mij als mijn opdracht van God. Ik wil zijn liefde doorgeven en mijn leven inzetten om lotgenoten te helpen.”
“Het is niet God die de ellende toelaat, het is de mens die het doet.”
Geloof
Jan werd katholiek opgevoed, maar zei het geloof vaarwel door zijn trauma’s rondom misbruik. ‘God, als u dát kunt toelaten…’ Toch stelde Jan jaren later zijn vertrouwen weer op God en ervoer hij Gods hulp in zijn behandeling. “Natuurlijk was dat een worsteling. Dat vertrouwen was er niet meteen. Maar ik kwam erachter: ‘Het is niet God die het toelaat, het is de mens die het doet.’ God is veel te goed, die veroorzaakt zulke dingen niet. God is juist liefde.”
Liefde
“Die liefde heb ik niet altijd kunnen ontvangen door mijn trauma’s. Ik heb die liefde ook niet kunnen geven. Ik ben niet de man geweest die mijn vrouw en kinderen nodig hadden. Uiteindelijk is mijn huwelijk daardoor gestrand.” Jan valt even stil en kijkt naar buiten. “Toch kan ik nu zeggen: ‘Er is altijd zonneschijn.’ Het leven is mooi en leerzaam. Kan ik dat zo ervaren, ondanks de verliezen die ik heb geleden? Jazeker. Het grootste verlies was dat van mijn kleinzoon, een week na zijn geboorte. Daar heb ik heel veel strijd over gehad. En toch, kijk naar buiten. Het regent, het is bewolkt en grauw. Maar morgen kan de zon weer schijnen. Dat is wat ik bedoel. Er is altijd weer hoop. Het is een weg van veertig jaar geweest, maar ik kan nu liefde geven. Ik doe dat niet altijd met woorden. Ik merk dat de cliënten het voelen aan de passie die ik uitstraal. Na afloop krijg ik vaak een hand en zeggen ze: ‘Bedankt dat je er voor me was, bedankt dat je voor me klaarstaat.’ Ze merken de liefde die ik voor hen voel.”
“Ik heb de veroorzaker van mijn trauma kunnen vergeven.”
Vergeving
“Na de EMDR-behandeling heb ik nooit meer trek gehad en ben ik ook nooit meer teruggevallen. Ik heb de veroorzaker van mijn trauma zelfs kunnen vergeven.” Vergeving is voor veel cliënten en hun omgeving een loodzwaar proces. Hoe lukte het Jan dan toch om te vergeven? Jan kan het kort verwoorden. “Dat kon ik alleen door mijn geloof. Als Jezus voor mij aan het kruis is gegaan en mij zoveel heeft vergeven, hoe kan ik dan een ander iets kwalijk blijven nemen? Natuurlijk is de boosheid er soms nog wel, dat gaat ook niet helemaal weg. Maar het is wel afgezwakt. Ik kon uiteindelijk begrijpen dat de dader zelf ook beschadigd was en dat zijn daden daaruit voortkwamen.”
Alle eer
Vlak bij de ingang van Dorp De Hoop staat een groot kruis. Daar wil Jan de foto’s voor zijn levensverhaal laten maken. Jan: “Dat sport belangrijk voor me is, blijkt wel uit mijn verhaal. Maar er is er Eén die ik dankbaar ben. Alle eer is voor God!” Een paar dagen na ons gesprek belt Jan met een dringende vraag. “Ik zei dat alle eer voor God is, maar dan vergeet ik iemand. Mag ik Jules ook nog noemen? Hij heeft zoveel voor me betekend.” Wat is hem dan het meest bijgebleven uit het contact met Jules? Jan reageert vol overtuiging. “Jules kon me áltijd weer motiveren. ‘Eerst proberen, dan oordelen,’ zei hij vaak. Jules heeft altijd in me geloofd en dat ook laten merken. Zonder hem had ik het niet gered. Zijn naam moet genoemd worden.” En zo bedankt de ene ervaringsdeskundige de ander, terwijl ze samen anderen op weg helpen naar een nieuw leven.
Dit artikel verscheen in magazine Hoop, editie december 2023.